7 Nicolaus Staphorst (1570-1618)
Het is niet met zekerheid te zeggen waar en wanneer Nicolaus Staphorst is geboren. Hij wordt voor het eerst vermeld in 1593, als hij als burger van Leeuwarden wordt ingeschreven in het burgerboek. Voordat iemand als burger van een stad werd ingeschreven moest hij daar al enige tijd hebben gewoond. Als plaats van herkomst wordt Emden genoemd, maar dat hoeft nog niet te betekenen dat hij daar ook is geboren. De jaren voorafgaand aan zijn vestiging in Leeuwarden vormen namelijk een roerige periode in de Friese geschiedenis, waarin de Oostfriese stad Emden bovendien een bijzondere rol speelt. In de zestiende eeuw weken grote aantallen inwoners van de Nederlanden uit naar Emden, om aan de godsdienstvervolging te ontkomen. Vooral in de perioden 1544-1549 en 1554-1576 sloegen veel mensen op de vlucht. Toen het weer wat veiliger werd keerden veel van hen weer terug.[1] In 1580 verliest Spanje het bestuur over Friesland. Wel vallen er daarna nog geregeld Spaanse troepen het gebied binnen. Vanaf de machtswisseling is het protestantisme de dominante godsdienst in Friesland. Ik heb aanwijzingen dat de familie van Nicolaus Staphorst sterk met het protestantisme was verbonden.
Nicolaus trouwt rond 1593 met Maycke Jans van Benthem. Zijn werd rond 1573 in Leeuwarden geboren als dochter van Jan Bernardus van Benthem en Ricxt Sijmons. Dit echtpaar wordt al vrij snel na de machtswisseling vermeld in het lidmatenboek van de Nederduits Hervormde Gemeente Leeuwarden. Jan van Benthem was een vrij vermogend man die verschillende officiële functies vervulde (wijnheer, ammunitiemeester) en een groot huis (met twaalf schoorstenen!) aan de Voorstreek had. Een van zijn dochters trouwde met Johannes Christiaan van Oosterzee, door alle functies die hij vervulde in die tijd waarschijnlijk een van de machtigste mannen van Friesland. Hij was niet alleen grietman van Lemsterland, maar ook gedeputeerde, afgevaardige naar de Staten Generaal en lid van de Raad van State. Hij liep mee in de begrafenisstoet van de Friese stadhouder Willem Lodewijk (‘Us Heit’).
Nicolaus Staphorst woont wel wat bescheidener dan zijn schoonvader. In 1606 betaalt hij namelijk belasting voor een woning in de Oost-Minnema Espel, met drie schoorstenen. Met zijn vrouw Maycke krijgt hij tien kinderen. Van de oudste drie (Machtel, Caspar, en Johannes) bestaan geen doopgegevens. Van de overige zeven wel. Tussen 1603 en 1615 laat Nicolaus Staphorst in Leeuwarden de volgende kinderen dopen: Rixt, Claercke, Ester, Abraham, Susanna en nog tweemaal een Aabram. De schrijfwijze van de achternaam is daarbij nogal wisselend. Met de voornamen van de kinderen is iets interessants aan de hand. Het lijkt erop dat Nicolaus vanaf Ester is overgeschakeld op bijbelse voornamen, in plaats van te vernoemen naar naaste familieleden. Ik heb ergens gelezen dat het in de begintijd van de reformatie werd aangemoedigd om kinderen bijbelse voornamen te geven. Drie jaar na de geboorte van zijn jongste kind overlijdt Nicolaus in Leeuwarden. Zijn weduwe overlijdt pas veel later in Workum (1642).
Slechts drie van de zonen worden volwassen. Casparus en Johannes worden allebei predikant. Casparus Staphorst(ius) wordt predikant in Edam en Dordrecht. Daarnaast wordt hij bekend als schrijver en dichter. Hij speelt ook een rol in de zogenaamde ‘Nadere Reformatie’. Hij gaat nogal fanatiek in tegen de nieuwe mode om lang haar te dragen. De jongste zoon, Aabram, wordt collecteur (belastinginner). Verschillende van de mannen waar de dochters mee trouwen hebben een universitaire studie gedaan in de rechten of in de theologie. Al deze feiten geven aan dat de familie Staphorst tot de bovenlaag van de Leeuwarder burgerij behoorde.
Ik heb een vermoeden wie de ouders van Nicolaus Staphorst waren, maar dat bewaar ik voor een volgende aflevering.
Sake Wagenaar, 19 januari 2007
(Zie voor het vervolg mijn artikel in ’11 en 30′ (april 2010) in de rubriek Publicaties)
[1] B.A. Prijt, De Nederlanden en de reformatie (http://www.prijt-priet.nl).