Woonhuis Simon Luimstra en Antje Bakker

Inleiding

Mijn overgrootouders Simon Reinders Luimstra (1857-1921) en Antje Hielkes Bakker (1857-1939) woonden in Surhuisterveen. Volgens mijn moeder was dat ten zuidoosten van het Blauhûs een eind het land in, ongeveer tegenover de boerderij van de ouders van Simon Luimstra. Dat waren Reinder Simons Luimstra (1835-1903) en Sjoukje Teijes van der Laan (1833-1927). Ze woonden op een plek waar al verscheidene generaties Luimstra voor hen hadden gewoond. Dit blijkt uit de tekst van een gevelsteen waarover ik al eerder op deze website heb geschreven. Dit gebied werd vroeger vaak aangeduid als ‘boppe op ’t Fean’ (bovenop Surhuisterveen). Ik had al jaren een vermoeden waar het huis van mijn overgrootouders heeft gestaan, maar nu is dat vermoeden pas bevestigd.

Situatie 1824 en 1844

Op basis van HISGIS was duidelijk dat dit huis er rond 1824 nog niet stond. Op de Eekhoff-kaart van 1844 staat wel een huis dat in aanmerking komt. Tot voor kort wist ik niet zeker of dat huis er in 1879 nog stond, toen mijn overgrootouders trouwden en op zichzelf gingen wonen. Op het volgende kaartfragment uit 1844 is het huis van mijn betovergrootouders aangegeven met een cirkel en het vermoedelijke huis van mijn overgrootouders met een onderbroken cirkel. De vermoedelijke woonplek sluit goed aan bij een verhaal dat mijn grootvader Geert de Haan in 1966 aan Dam Jaarsma heeft verteld. Ik ga ervan uit dat hij dit verhaal van mijn grootmoeder Tjimke Simons Luimstra heeft gehoord. Dat is nu te vinden in de Verhalenbank van het Meertens Instituut:

“Achter de plaets fan Jehannes Atsma op ’t Surhústerfean stie froeger in âld plaets, in pear stikken lân del. Deselden dy’t dêr lâns gongen, dy seagen dêr alle moarnen en jounen in ljochtsje, dwarsoer nei Boelensloane ta. Doe seinen se: “Dêr komt in nij hûs.” In skoftsje letter is der in nije plaets kom, in lyts eintsje fan ‘e wei ôf, dêr’t nou dan Atsma wennet. Wy neamden sa’n ljochtsje: in wylde lantearne.” (Verhalenbank Meertens Instituut).

Omdat er schuin tegenover de (inmiddels afgebrande) oude Luimstra-boerderij nog steeds Atsma’s wonen, is deze plek goed te localiseren.

Het latere woonhuis van S.R. Luimstra op Fragment Eekhoff-kaart 1844
Fragment Eekhoff-kaart 1844

Bevolkingsregister 1879-1905

Ik heb ook naar aanwijzingen gezocht in het bevolkingsregister. Dat leverde geen duidelijke plaatsbepaling op. De huisnummers veranderden nogal vaak. Ook werd niet altijd duidelijk genoteerd of en wanneer iemand naar een ander adres was vertrokken. Ondanks de verschillende nummers hebben mijn overgrootouders in Surhuisterveen waarschijnlijk wel altijd op dezelfde plek gewoond.

In oktober 1879, vijf maanden na hun huwelijk, worden ze voor het eerst als zelfstandig huishouden genoemd. Simon Luimstra is dan zonder beroep. Dat kan erop wijzen dat hij dan nog bij zijn vader op de boerderij werkt. Hij woonde voor zijn huwelijk in ieder geval bij zijn ouders, maar nog niet op de plek aan de Blauwhuisterweg waar ze later woonden. Het huisnummer is onduidelijk. Simon en Antje staan vermeld onder een ander huishouden dat is doorgehaald en op nummer 99 woonde. Dat nummer wordt niet herhaald bij mijn overgrootouders. Ze hadden ook een knecht in huis, wat erop wijst dat Simon Luimstra snel daarna zelf is gaan boeren.

Volgens het nieuwe boek dat de periode 1880-1890 beslaat wonen ze op Beneden Heide 40. Tot 1890 wordt dit nummer twee keer veranderd, eerst in 228 en daarna in 290. De knecht die in het vorige boek werd genoemt vertrekt in 1880. Datzelfde jaar komt daar wel een nieuwe knecht voor in de plaats en begin 1884 komt er zelfs nog een tweede knecht. Beide knechten vertrekken echter in mei 1884 en ze worden niet vervangen. Bij mijn overgrootvader staan twee verschillende beroepen vermeld, landbouwer en bakker. Beide feiten sluiten goed aan bij de overgeleverde verhalen dat Simon Luimstra er niet in is geslaagd zelfstandig boer te blijven. Hij heeft daarna weer jaren bij zijn vader gewerkt, die het hem altijd kwalijk is blijven nemen dat hij geen boer kon blijven. Mogelijk heeft hij eerst korte tijd gewerkt in de bakkerij van zijn grootvader aan moederskant. Die was namelijk bakker van beroep. Uit alle gegevens die ik heb (ook vermeldingen in de geboorteakten van de kinderen) concludeer ik dat hij van 1880 tot 1884 boer is geweest. In 1884 wordt in de notariële archieven ook melding gemaakt van de verkoop van roerende goederen, maar de stukken daarover heb ik nog niet ingezien. In deze periode worden vijf kinderen geboren.

In het volgende boek, over de periode 1890-1910, staat als adres Boveneind 290 (later gewijzigd in 275). Mijn betovergrootouders wonen dan op Boveneind 293. In deze periode worden nog vier kinderen geboren, waaronder mijn grootmoeder Tjimkje Luimstra in 1893. Alle leden van het gezin zijn doorgehaald, wat erop wijst dat ze voor het eind van de periode zijn vertrokken. Er is geen vertrekdatum geregistreerd, maar het was in ieder geval na 23 augustus 1900. Uit andere gegevens is bekend dat ze naar Surhuizum zijn vertrokken, waarschijnlijk in 1905.

Kadasterkaart 1887

Sinds kort zijn de detailkaarten van het kadaster uit 1887 (‘netteplans’) via de Tresoar-website te bekijken. De oudste kadasterkaarten waren al langer online beschikbaar (via HISGIS en tresoar.nl). Uit de kadastrale kaart Surhuizum Sectie B3 blijkt dat er op dezelfde plek waar in 1844 al een huis stond, ook in 1887 nog een boerderij staat (perceel 1060). Het was zo te zien een behoorlijke boerderij. Het perceel waarop het staat was in 1824 eigendom van Popke Willems Zuidema, die getrouwd was met Sietske Siemens Luimstra. De kans is groot dat zij de grond heeft geërfd van haar vader, Siemen IJes Luimstra (1731-1815).

woonhuissrluimstra_2
Fragment kadasterkaart 1887

Topografische kaart 1908

Op de topografische kaart van 1908 staat het huis niet meer, maar het oude huisperceel is nog wel goed herkenbaar (het gele vlak geeft de perceelsgrenzen van circa 1823 weer). Na het vertrek van Simon Reinders Luimstra en Antje Hielkes Bakker is het huis dus al vrij snel afgebroken.

Het voormalige woonperceel van S.R. Luimstra op topografische kaart 1908
Fragment topografische kaart 1908

Links naar online bronnen

Kaartcollectie Tresoar (minuutplannen 1832 en 1887, Eekhoff-kaart 1844)

HISGIS (oudste kadastergegevens, topografische kaart 1908 is in te schakelen als achtergrond)

Verhalenbank (Meertens Instituut)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.