Testament Bouwe Hylkes van der Meulen (1810)

Op 9 november 1810 laten de echtgenoten Bouwe Hylkes en Trijntje Jacobs uit Drogeham hun testamenten opmaken door notaris Jan Romein. Hier ga ik in op het testament van Bouwe Hylkes, die in 1811 de achternaam Van der Meulen aan zal nemen. Hij is nu rentenier, maar was daarvoor molenaar en bakker in Drogeham. Het document begint met vrij gebruikelijke bepalingen. Na zijn overlijden krijgt zijn weduwe het vruchtgebruik. Wel moet ze zorgen dat de waarde van de bezittingen in stand blijft. Tot erfgenamen benoemt hij zijn vijf nog levende kinderen en het dochtertje van een eerder dat jaar overleden dochter.

Voor zijn zoon Hylke is een aparte bepaling opgenomen. De reden hiervoor is ‘verkwisting en wangedrag’ door zijn zoon en schoondochter (Antje Andries van Dijk). Hylke is dan wel erfgenaam, maar hij mag tijdens zijn leven niet zelf over zijn erfdeel beschikken. Stel dat hij eerder overlijdt dan zijn vrouw, dan mag die het erfdeel dat overgaat op hun kinderen ook niet beheren. Door de gemeentelijke overheid moeten twee administratoren worden benoemd. Zij moeten de bezittingen beheren. De jaarlijkse opbrengsten moeten ze uitkeren aan Hylke Bouwes en Antje Andries. Alleen als deze twee hun leven beteren, kunnen deze bepalingen worden opgeheven.

Het loopt overigens anders, doordat Hylke eerder overlijdt dan zijn vader. Later meer over de levensloop van de ‘boosdoeners’. De volledige tekst van het testament is hieronder te lezen.

Testament Bouwe Hylkes van der Meulen (9 november 1810, Drogeham)

No. 76

Gesuppleerd met een zegel van twaalff stuivers ter voldoening der tiende verhoging.
J. Romein

Op heeden den negende van slagtmaand des jaars een duizend agt hondert en tien compareerden voor mij Jan Romein keizerlijk notaris wonende te Buitenpost, bij de Hove van Vriesland geadmitteerd, en voor na genoemde getuigen.

Bouwe Hylkes winkelier woonagtig in de Drogeham (mij notaris en getuigen bekend) welke verklaarde onder presentatie van eede tot geene hoogere klasse van gegoedheid te behoren als dit zegel van ses gulden en twaalff stuivers, waar onder de tiende verhooging begreepen te kennen geeft, ten einde te dienen tot navolgend testament.

En stelde voorts tot zijne erfgenaame in het vrugt gebruik van alle zijne na te latene goederen en effecten zijn huisvrouw Trijntje Jacobs, zonder het principale kapitaal te mogen verteeren of veralieneeren, echter met deze uitzondering, dat ingevalle gemelde zijn huisvrouw nodig oordeelt ter zake geschiktheid of profijtshalven, om des testators klynlanden of andere vastigheeden te verkoopen, zal zij hier toe de vryheid hebben, mits het daar uit pro..ueerende kapitaal weeder tot aankoop van andere vastigheden, of winst doende effecten te moeten besteeden, ofte andersins tot afbetaling van des testators schulden, zoo die er mogten zijn te doen verstrekken;

Wijders stelde de testator, na de dood van gemelde zijn huisvrouw Trijntje Jacobs, tot zijne eenige en universele erfgenamen zijne kinderen met namen Antje, Hijlke, Sytske, Fetje en Jacob Bouwes, benevens desselvs kinds kind Gepke Folkerts Wadman, nagelaten dogtertje van des testators wl: dogter Grietje Bouwes, yder voor een gelyk of een zesde aandeel, en bij vooroverlyden van een of meer zijner kinderen zo substitueerde de testator des overledenes kind of kinderen bij representatie in ouders plaatse.

Verders verklaarde de testator zijn uitdrukkelijke wil te zijn, dat het aandeel van zijn zoon Hylke Bouwes gedurende desselvs leven, en het leven van zijn huisvrouw Antje Andrys onder administratie worde gesteld, zonder dat zijlieden daar over eenige beschikking mogen hebben, waartoe de testator uithoofde van verkwisting en wangedrag van gemelde zijn zoon en schoondogter genoodzaakt is; wordende het dan exteerende gerechte van Achtkarspelen verzogt twee bekwaame administratoren aan te stellen en te beëdigen; welke administratoren verplicht zullen zijn jaarlijks de revenuën aan meer gemelde Hylke Bouwes, en Antje Andries uit te keeren; latende de testator aan gezeide zijn zoon de keuse om met deze dispositie te vreden te zijn ofte andersins de legitieme portie te verkiesen. Edog zoo het na de hartelijke wenschen van den testator gebeurd, dat deze zijn zoon Hylke zich van leven en wandel volkoomen koomt te beeteren, en zulks door een aanhoudend goed gedrag bevestigd, zal dit bezwaar op zijn erfdeel gelegt, met overleg, en onder approbatie van den rechter kunnen worden ingetrokken, en aan hem de vrije administratie en beheering zijner goederen worden verleend.

Dit verklaarde de testator te zijn, zijn testament uiterste, en laatste wille, welke hij begeerde dat in alle opzichten stiptelijk zal worden agter volgd en naar gekomen.

Aldus gepasseerd voor mij keizerlijk notaris ter presentie van Atze Klazes mr. kuiper en Sipke Jans koopman beide woonagtig te Drogeham als getuigen, ten huize van de testator op dato voors: den 9 van slagtmaand 1810.

Bouwe Hijlkes

Atse Klases
Sypke Jans

J. Romein
Notaris

Aantekeningen

1) Het is onduidelijk waar wel of geen ‘n’ aan het eind van een woord bedoeld is.

2) De legitieme portie is tegenwoordig de helft van wat normaal gesproken geërfd zou zijn. Ik weet niet hoe dat in 1810 was. Zie voor meer informatie http://rechtenforum.nl/files/legitiemeportievraioufaux.pdf.]