Passages schipper Michiel Gabbes door de Sont (1629-1633)

In een eerder artikel, van 10 november 2013, beschreef ik dat de Harlinger schipper Michiel Gabbes tweemaal wordt genoemd in de Besluiten der Staten-Generaal 1626-1630. De eerste keer (30 januari 1626) wordt hij genoemd als gevangene van Duinkerker kapers in Oostende; de tweede keer (7 augustus 1629) omdat zijn schip door de Deense overheid in beslag is genomen. Er waren toen op de website Soundtoll Registers Online nog geen gegevens beschikbaar over de doorvaarten van de Sont met Michiel Gabbes als kapitein.

Inmiddels zijn er op die website gegevens verschenen over de periode 1600-1630. Daartussen heb ik 22 vermeldingen gevonden van Michiel Gabbes, verspreid over de jaren 1629, 1630, 1631 en 1633. Het zoeken werd wel bemoeilijkt door de vele spellingsvarianten op zijn naam. Ook zijn de gegevens niet altijd volledig en zijn ze soms moeilijk te interpreteren. De gegevens van één passage zijn verspreid over verschillende registers. Verder ontbreken de havens van vertrek en bestemming vaak. Bovendien vind ik lang niet altijd zowel de heen- als de terugreis. Op basis van de 22 vermeldingen kon ik maar drie volledige reizen reconstrueren (de nummers 1, 6 en 7).

  1. Op 6 augustus 1629 passeert Michiel Gabbes de Sont, komend vanuit Harlingen, met bakstenen als ballast. Op 1 september 1629 passeert hij de Sont opnieuw, komend vanuit Koningsbergen (toen het Duitse Oost-Pruissen, nu het Russische Kaliningrad), met een lading bestaand uit essenhout, gekloofd eikenhout (voor vaten) en kleine planken.
  2. Op 16 oktober 1629 passeert hij opnieuw de Sont. De havens van vertrek en bestemming ontbreken. De lading bestaat uit haring, grof doek en zout. Daarom denk ik dat dit de heenreis was. De terugreis heb ik nog niet gevonden.
  3. In 1630 vond ik drie vermeldingen (op 7 augustus, 1 september en 16 oktober 1630), zonder specificatie van herkomst, bestemming en lading. Omdat vooral de eerste twee data dicht bij elkaar liggen, weet ik niet of het hier om een of twee reizen van en naar de Oostzee ging.
  4. Op 7 mei 1631 komt hij vanuit Koerland (deel van het huidige Letland) met o.a. rogge, lijnzaad, tarwe, was, vlas en huiden. Waar hij dit ging afleveren is niet bekend.
  5. Op 9 oktober 1631 passeert hij de Sont, met een lading Frans zout. Volgens de bewerkers van de gegevens kwam hij van Seudre. Merkwaardig is dat dit geen havenstad is maar een rivier in Frankrijk, gelegen ten noorden van Bordeaux en ten zuiden van La Rochelle. Langs de Seudre lagen zoutmoerassen. Ook vanuit La Rochelle werd (behalve wijn) veel zout vervoerd. De bestemming van de lading is (nog) onbekend.
  6. Op 19 juli 1633 meldt hij zich weer in de Sont, komend vanuit Harlingen. De lading is niet helemaal duidelijk, maar bestaat in ieder geval voor een deel uit ballast. Op 3 augustus is hij weer terug bij de tol. Hij komt dan met rogge uit Danzig (toen Duits, nu het Poolse Gdansk).
  7. Datzelfde jaar komt hij op 24 oktober vanuit Harlingen met ballast. Op 16 november passeert hij de Sont opnieuw met rogge en lood vanuit Danzig.
De haven van Danzig in 1617
De haven van Danzig in 1617 (bron: Geheugen van Nederland)

Merkwaardig genoeg is de eerste doorvaart een dag voordat in Den Haag de inbeslagname van het schip van Michiel Gabbes wordt behandeld door de Staten-Generaal. Zijn schip was toen blijkbaar al weer vrijgegeven! Omdat hij in 1626 in gevangen werd gehouden door Duinkerker kapers, had ik al het vermoeden dat hij ook op Frankrijk voer. In 1631 was dat dus ook het geval. Omdat de invoer van de Sondtol-registers nog niet is voltooid, kunnen er later nog meer gegevens over Michiel Gabbes beschikbaar komen. Wat ik tot nu toe heb gevonden, maakt de activiteiten van Michiel Gabbes als schipper alvast een stuk aanschouwelijker.

Links

Soundtoll Registers Online – database 2

Mornac-sur-Seudre (Wikipedia, franstalig)

Koerland (Wikipedia)

Handel op het Oostzee-gebied in de Gouden Eeuw (Historisch Nieuwsblad)

De Nederlandse Oostzeehandel in de periode 1600-1850 (Het Geheugen van Nederland)

Aanvulling 4-7-2018

Sommige van de hierboven genoemde vermeldingen zijn later in de Soundtoll-database aangepast. De vermeldingen uit 1629 (1 en 2) hebben nu als jaartal 1630. Ook zijn er inmiddels veel meer doorvaarten door de Sont van Michiel Gabbes ingevoerd (1617 t/m 1633), al is de database nog steeds niet compleet.

Michiel Gabbes heeft zijn schip dus waarschijnlijk niet zo snel teruggekregen als ik hierboven schreef.  Op 12 december 1629 vaart hij vanuit Kopenhagen door de Sont, met als lading uitsluitend ballast. Het zou dus goed kunnen dat zijn schip toen net weer was vrijgegeven.

Zijn gevangenschap in Oostende (vermeld op 30 januari 1626) valt binnen een periode van ruim twee jaar zonder vermeldingen in de Sonttol-registers. Op 9 juli 1625 passeerde hij de Sont nog vanuit Danzig (Gdansk), met goederen voor Engeland. In 1626 heb ik geen enkele doorvaart gevonden. Op 29 augustus 1627 passeert hij de Sont weer vanuit Harlingen.

Reisbestemmingen Michiel Gabbes
Havens of landen waar Michiel Gabbes van 1617 tot en met 1633 is geweest, vooral gebaseerd op de Sonttol-registers (o.b.v. gegevens beschikbaar op 4-7-2018)