Dankzij een notariële akte heb ik de exacte plek onder Drogeham ontdekt waar mijn betovergrootvader Geert Aans de Haan (1819-1894) heeft gewoond. Hij was het grootste deel van zijn leven arbeider van beroep. Later was hij ‘karrijder’. Mogelijk ging dat om een bodedienst met een hondenkar op een grotere plaats in de buurt.
Eerder had ik al vermeldingen van zijn gezin gezien in het bevolkingsregister. Met zijn vrouw Aukjen Geerts van der Meer (1820-1874) woonde hij eerst in Buitenpost en Twijzel. Op 15 april 1858 werden ze ingeschreven in Drogeham. Daar bleven ze hun hele leven wonen. Omdat hun gegevens op een nieuwe pagina zijn genoteerd, moet het een nieuw huis zijn geweest. Het huisnummer veranderde nogal eens, maar verder wijst niets op een verhuizing. Hun huis stond op de ‘Hamster heide’ ten zuidoosten van Drogeham, tegen de dorpsgrens met Harkema Opeinde. Daar verschijnen in die tijd geregeld nieuwe huizen (deels waarschijnlijk plaggenhutten). Echte straatnamen waren er toen nog niet. In het bevolkingsregister worden als toponiemen afwisselend Hamsherne en Heide gebruikt.
De akte waar ik het over had is een schuldbekentenis, gedateerd op 13 november 1860. Geert Aans de Haan heeft 200 gulden geleend van rijksontvanger Jan Oene Gorter uit Augustinusga, tegen een rente van 5 procent. Zijn huis en grond dienen als onderpand. De totale oppervlakte daarvan is ongeveer driekwart hectare.
“Tot meerdere zekerheid voor de terugbetaling van het kapitaal en de regtige voldoening der intressen verklaarde de comparant speciaal te verbinden en ten hijpotheek te stellen, een huis en erf en een stuk bouwland, staande en gelegen onder Drogeham, bekend ten kadaster in die gemeente Sectie F, nummer 749, huis, groot achtenveertig el [= centiare] en nummer 750, heide, groot zesenzeventig roede [= are] zeventien el bij den schuldenaar in eigen gebruik.”
De kadasternummers 749 en 750 zijn terug te vinden op de kadasterkaart van 1887. Dat maakt het mogelijk om de plek aan te wijzen op een actuele topografische kaart. Het ging om een driehoekig perceel aan de westkant van de Mûntsegroppe, ten zuidwesten van de Hamsherne. Die grond was volgens het oudste kadaster (rond 1824) eigendom geweest van Geert Auwerts van der Heide. De werkelijke eigenaar was ongetwijfeld zijn eerste vrouw, Tjiemkjen Hielkes Henstra, die toen eigenares van de boerderij ten noorden was. Op het volgende kaartje is de lijn die van rechtsonder schuin naar boven loopt de Mûntsegroppe. Rechts daarvan ligt het dorpsgebied van Drogeham. Links daarvan ligt Harkema Opeinde.
In de schuldbekentenis werd bepaald dat het huis altijd tegen brand verzekerd moest blijven. Daarom denk ik dat het geen plaggenhut was (zoals er vooral later veel in de omgeving waren). Voor zijn vrouw was het de tweede keer dat ze aan de Mûntsegroppe woonde. Haar geboortehuis stond namelijk twee kilometer zuidelijker aan het zelfde pad, onder Rottevalle.
Op de huidige topografische kaart is het driehoekige stuk grond nog goed te herkennen. Het huis dat daar nu op staat is volgens de Basisregistratie Adressen en Gebouwen in 1955 gebouwd (maar zo te zien wel pas vernieuwd). Het huisje van Geert Aans was al ver daarvoor verdwenen. Uit een vergelijking van diverse topografische kaarten maak ik op dat op het perceel voor 1955 lange tijd geen huis heeft gestaan. Daarom is het niet zo vreemd dat de plek in de familie De Haan alleen bij benadering bekend was.
(Meer informatie over het gezin van Geert Aans de Haan is te vinden in een ouder artikel op deze website.)