Honingdiefstal in Rottevalle

Mijn voorvader Pyter Ages uit Rottevalle is in de herfst van 1783 het slachtoffer van honingdiefstal. De dader is Jeltje Jans. Dit ontdekte ik in een oude publicatie van de bekende archiefonderzoeker R.S. Roorda. Een nakomeling van Jeltje stuurde mij kopieën van de verhoren van getuigen en dader door het nedergerecht Achtkarspelen.

Transcriptie van de verhoren van getuigen en verdachte

Extract

Preparatoire informatien genomen bij J: van der Merk, mede regter van Achtkarspelen als verordineerde com[missaris] met de gesw[oren] clerq ter secretarie van denselven deele

Coop Roels ongehuwd woonagtig bij mijn ouders in de Rottevalle oud in’t 24e jaar geciteerd vermits doopsgesind volgens ’s lands ordre geëdigt en geëxamineert, verclaarde de waarheit te weten dat hij deponent ’s avonds tuschen verleden vrijdag en saturdag tuschen tien en elf uur agter haar huis was, dat doen vernam dat er een vrouwspersoon bij ’t hek agter haar huis was, dat hem toe scheen dat ’t Jeltie Jans was, die daar digte bij in de hutte woonde en dat hoorde, dat dat vrouwspersoon ging na de hutte van deselven Jeltie Jans, vermits die deur hoorde, dat de deponent sig na deselven hutte van Jeltie Jans begaf, en voor’t venster ging staan, dat doen sag en vernam dat deselven hutte vol rook was, dat hoorde, dat de een tegens de andere seide daar is nog een, geef mij de feger, dat hij deponent na een ander venster van ’t selven huisje ging, om .. daar beter kon sien, wat er geschiede, dat doen sag dat de dogter van vorigen Jeltie Jans sat met een panne op schoot, schrobbend bije spijlen af, dat doen ook hoorde dat gemelden Jeltie en de dogter tegen malkander seiden, meiste dit liever als ko[r]t[s], smakket dit better, de dogter seide, ja, dat hij deponent doen indagtig wierde dat sij Jeltie Jans voorsch: gemeld mischien een van sijn vaders korfen bijen had, na de bijstal ging dog bevond daar geen te misten, vorders na syn huis ging, en syn vader voorigen geval seiden, de deponent met syn vader gingen na en bij gemelde Jeltie Jans huis voor ’t venster, elk voor een venster, dat de deponent doen niet kon sien wat sij deden, maar syn vader seide hem dat se een korf bijen uitbraken, dat daar op resolveerden om Pytter Sjoerds Raven te roepen, gelijk geschied sijnde so te samen met deselven ’s nagts ten huise van meergemelde Jeltie Jans sijn ingegaan, dat doen bevonden dat Jeltie Jans en haar dogter met honink besig waren, haar vragende waar de korf was, sij antwoord gaven daar niet van te weten, wij ter selven huise bevonden een afgesneden boven end van een bijekorf.

Dat wij haar vraagden, waar die bijekorf of bovenste dies weg had, sij Jeltie Jans seide ik weet er niet van, dog wij hielden al aan en seiden tegen haar segt ’t ons, wij sullen ons stil houden, eindelijk deselven Jeltie Jans seide van Pytter Ages, heb ik hem van deselve gehaald.

Waar mede sloot na voorlesinge, en vertekeningen den 7e october 1783.

(was get[ekend])
Coop Roels

Roel Feitses huisman in de Rottevalle onder ’t behoor van Achtkarspelen oud in ’t 50e jaar, geciteerd volgens ’s lands ord[onnantie] den eed der doopsgezinden gepreesteerd en geëxamineert verclare de waarheit te wesen dat ’s nagts tuschen verleden vrijdag en saturdag bij de hutte van Jeltie Jans bij en omtrent sijn huis, wonende begaf voor ’t venster en sag dat sij een korf bijen uitbraken.
Dat daar op resolveerden, om Pytter Sjoerds Raven ons buurman te roepen, gelijk geschied sijnde met deselven en mijn zoon in de hutte van Jeltie Jans gegaan sijn, doen bevonden dat Jeltie Jans en haar dogter met honinck besig waren, haar vraagden waar de korf was, seiden daar niet van te weten, dog wij ten selven huise bevonden een afgesneden boven end van een bije korf.
Dat wij haar vraagden waar dat boven end van de bijekorf weg had sij eerst niet wilde seggen, schoon haar sterk vergden, dog eindelijk op de raad van Pytter Sjoerds Raven ordonneerde dat wij ’t stil moesten houden en Jeltie Jans ons ’t seggen waar ’t weg gekregen had, deselven Jeltie eindelijk seide van Pytter Ages, dat de deponent vorengemelde boven end bijekorf te samen met Pytter Ages heeft bevonden dat paste op ’t onder end korf van Pytter Ages bijestal so dat daar seker moet afgesneden sijn, waar mede sloot na voorlesinge en vertekeninge den 7 october 1783.

(was getekend)
Roel Feitses

Pytter Sjoerds Raven woonagtig in de Rottevalle oud ongeveer 53 jaren, geciteerd geëdigt en geëxamineert verclarende dat hij ’s nagts tuschen verleden vrijdag en saturdag van Roel Feitses was opgewekt, dat met deselve gegaan is na de hutte van Jeltie Jans, dat hij deponent enige tijd daar voor een venster stonde, sag dat Jeltie Jans en dogter besig waren om honinck door een doek uit te parsen en hoorde datse met malkander over de smaak der honingck spraken.
Dat Roel Feitses en zoon enige tijd eerder in de hutte gegaan sijn blijvende de deponent onder des voor ’t venster, om dies te beter te kunnen sien, waar ’t goed bleef, onder ’t ingaan van vorige Roel en zoon, dog voort en na ook inging dat doen met Jeltie Jans over dit geval spraken, dog Jeltie Jans seide en ontkende waar van daan de bijekap was, die daar in de huis bevonden, dog eindelijk vermits wij seiden dat ’t best was, dat sij Jeltie Jans ons de waarheit seide op dat wij ’t stil hielden sij Jeltie Jans eindelijk seide van Pytter Ages te hebben, waar mede sloot na voorlesinge en vertekeninge, den 7 october 1783.

(was getekend)
Pieter S. Raven

Pytter Ages huisman in de Rottevalle oud in ’t 74e jaar, geciteerd geëdigt en geëxamineert verclarende dat ongeveer 14 dagen geleden van mijn bijeswermen staande boven op ’t land een korf de boven end afgesneden is sonder tot nog toe ontdekt is door wie gedaan en dat nu bevonden hebbe dat in verleden week na vrijdag morgen nog een andere korf de boven end afgesneden is, dog dat dese laast afgesneden boven end korf door Roel Feitses en hem getuige gepast is op ’t onder end nog bij mijn bijen staande en bevonden dat daar af gesneden is en dat Roel Feitses hem getuige heeft verhaald, hoe dat dit boven end bije korf bevonden heeft bij en ten huise van Jeltie Jans, dat vorengemeld beide korfe swermen waren die ijder ongeveer tuschen de 40 en 50 pond swaar geweest sijn en nu so ontledigt, sloot hier mede na voorlesinge en vertekeninge, den 7e october 1783.

(was getekend)
Pytter Ages

Aldus gedaan en verhoort den 7 october 1783
(was get.)
J: van der Merk
B: van der Kooi

Confessie van Jeltie Jans weduwe Johannes Gosses woonagtig in de Rottevalle onder ’t behoor van H[arkema] Opeinde gedetineerde

De gedetineerde seit ongeveer 57 jaar oud te wesen.
Dat de detineerde verleden donderdag avond onder melktijd geweest is op ’t land van Pytter Ages, om doorn beijen, dat doen in de sloot daar vonde een boven end van een bijekorf daar nog ’t werk en honinck in was, dat ’t selve gevondene mede nam na huis, en dat sij detineerde en haar dogter verleden vrijdag avond ’t werk en honinck uit dat boven end korf hebben gebroken, dog niet door een doek uitgeparst, maar in ’t werk in een pantie geleid vermits seer weinig was, ’t welke na haar gedagten al ’s avonds tuschen tien en elf uur is geweest, dog geen klok hebbende niet correct kan seggen, dat deselven avonds of nagts, ten huise van de gedetineerde al geweest sijn Roel Feitses sijn zoon en Pytter Raven, als ook de knegt van Lykle Ypes, dat aan die menschen doen gesegt heeft dat de detineerde gemelden boven end korft met honinck gevonden had op Pytter Ages land.
Dat de detineerde niet wiste dat sij ’t gene vond moeste bekend maken, vermenende dat sij ’t gevondene als eigen haar toe quam.
Dat de detineerde niet eens weet waar dat Pytter Ages bije korfen staan op ’t land, die sij niet gesien heeft, veel minder ’t boven end van een korf afgesneden, dat sij ten sterksten ontkend.

Aldus geconverseert in kennisse onse [handen?] den 7e october 1783 (was getekend)
J: van der Merk B: v:d: Kooi

Transcriptie door Sake Wagenaar 13-11-2009

Genoemde personen

Pyter Ages Geboren 1710 te Drogeham. Eerst landbouwer in Drogeham en later in Rottevalle (waarschijnlijk aan de Heidbuorren). Verloor omstreeks 1749 zijn vee, zeer waarschijnlijk door de toen heersende veepest. Zijn kinderen namen in 1812 de achternamen De Vries en Hamstra aan. Voorouder van de families Van der Kloet en Wagenaar.
Jeltie Jans Geboren rond 1726, overleden 1806 te Rottevalle. Getrouwd geweest met Johannes Gosses (leeft niet meer in 1783). Voor de hier beschreven diefstal krijgt ze vier jaar tuchthuis. Haar kinderen nemen rond 1811 de achternaam Van der Heide aan. Voorouder van de families Bijma en Claus.
Roel Feitses Geboren rond 1725, overleden 1821 te Rottevalle. Neemt in 1812 de achternaam Van der Velde aan.
Coop Roels Geboren rond 1760 te Rottevalle, overleden 1848 te Rottevalle. Zoon van Roel Feitses. Voorvader van de families Veenstra, Bloembergen en Landman.
Pytter Sjoerds Raven Geboren rond 1755 te Leek, overleden 1812 in Noorderdrachten. Zoon van Sjoerd Hendriks en Geertje Jans.
Lykle Ypes Zijn erven bezaten volgens het oudste kadaster (circa 1824) een huis aan de Heidbuorren in Rottevalle. Vermoedelijk was hij daarom een overbuurman van Pyter Ages.

Bronnen

  • Nedergerecht Achtkarspelen.
  • R.S. Roorda, Achtsjiende ieuske kriminaliteit yn de Wâlden.
    (Deze publicatie is in zijn geheel te vinden op de Sneuper website)

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.