Begin dit jaar vond ik via Google Books de publicatie “Stukken betreffende de diaconie der vreemdelingen te Emden 1560-1576“. Ik was op zoek naar informatie over mijn voorouder Jasper Staphorst, die daar omstreeks 1570 boekbinder en boekverkoper was. Hij wordt beschreven in mijn artikel “De Emder wortels van de familie Staphorstius” uit 2010. Het was toen nog niet duidelijk of hij behoorde tot de protestanten die vanuit de Lage Landen hun toevlucht in Emden hadden gezocht, vanwege de vervolging door het Spaanse gezag. Ik hield nog rekening met de mogelijkheid dat zijn familie niet afkomstig was uit het Overijsselse Staphorst, maar uit de plaats Staffhorst in Nedersaksen. Er bestond namelijk ook een Duitse familie Staphorstius, die daar vandaan kwam. Dankzij het gevonden boek is het nu wel duidelijk dat Jasper Staphorst uit de Lage Landen kwam. Hij wordt in de periode 1568-1572 tien maal genoemd, meestal als diaken.
Toen het aantal protestantse vluchtelingen vanuit de Lage Landen sterk begon toe te nemen, dreigde het onderhoud van armen een te grote belasting voor de plaatselijke bevolking te worden. Daarom bestond er vanaf 1554 een aparte diaconie voor vreemdelingen vanuit wat nu Nederland en België heet. Die was zelf verantwoordelijk voor het inzamelen van geld. Een keer in de zoveel tijd werd er een schatting opgelegd. Dat gebeurde per ‘natie’. Als aparte naties werden onderscheiden: Vlaanderen, Holland, Brabant (incl. Zeeland), Westfriesland (= de huidige provincie Friesland) en Groningen. Daarnaast werd nog een groep ‘oude vreemdelingen’ onderscheiden. Ik vermoed dat het daarbij ging om de vluchtelingen die zich al voor de oprichting van de diaconie der vreemdelingen in Emden hadden gevestigd. Uit het boek heb ik voor een aantal jaren (1569-1574) de verdeling van de verplichte bijdragen over de zes groepen berekend. Het resultaat is te zien in de volgende tabel.
| Natie | Aandeel |
| Oude vreemdelingen | 29% |
| Vlamingen | 9% |
| Hollanders | 38% |
| Brabanders/Zeeuwen | 9% |
| Westfriezen | 6% |
| Groningers | 9% |
De Hollanders hadden dus duidelijk de overhand, terwijl de Westfriezen het laagste aandeel hadden. Sommige diakenen zijn op basis van de specificaties van de bedragen die ze inleveren in verband te brengen met een van deze naties. Dat geldt helaas niet voor Jasper Staphorst. Zijn naam wordt verschillend geschreven. Zijn voornaam als Jasper of Jaspar. Zijn achternaam als Stapholst, Stappaert of Staphorst. Hij wordt voor het laatst vermeld op 24 juni 1572. Daardoor is zijn overlijden nu wat preciezer te dateren. Op 16 februari 1574 sloot zijn weduwe, Machteld Joesten, een huwelijkscontract af met haar nieuwe man.
Het boek bevat naast lijsten van diakenen en specificaties van inkomsten nog veel meer informatie. Zo bevat het historische achtergrondinformatie over de vluchtelingen in Emden en hun diaconie. Ook zijn er lijsten van bedeelden opgenomen, soms met hun plaats van herkomst. Op basis daarvan is de volgende kaart gemaakt.
Bronvermelding
J. J. van Toorenenbergen, Stukken betreffende de Diaconie der Vreemdelingen te Emden: 1560-1576. Werken der Marnix-Vereeniging. Serie I – Deel II. Kemink en Zoon, Utrecht, 1876.