Suffridus Saarda studeerde aan de universiteit van Franeker, waar hij later ook promoveerde. Tijdens zijn studie legde hij een album amicorum aan (1604). Dat ‘vriendenboek’ bevat bijdragen van o.a. hoogleraren en medestudenten. Later werd het gebruikt voor familienotities. Die aantekeningen heb ik nu grotendeels ontcijferd.
Toelichting
Ik was al heel wat jaren op de hoogte van het album, dankzij de website van M.E. Engels. Die site bevat een beschrijving van het album met enkele afbeeldingen. Jonkheer Hobbe Baerdt van Sminia heeft in 1859 in De Vrije Fries een uitgebreide beschrijving gegeven van de bijdragen van o.a. hoogleraren en medestudenten. Er werd wel melding gemaakt van familieaantekeningen, maar die spelen in beide bronnen verder geen rol. Sinds februari 2010 zijn dankzij Anton Musquetier afbeeldingen van alle pagina’s te bekijken op de website van Tresoar. Het werd al snel duidelijk dat er veel meer familienotities in staan dan ik had verwacht.
In de tabel geef ik per pagina kort de inhoud aan. Het is geen volledige transcriptie. Sommige gegevens kende ik al, maar andere waren nieuw voor mij. De oudste aantekeningen zijn uit een periode waarover weinig gegevens bestaan. Het was niet zo eenvoudig om de tekst te ontcijferen. De aantekeningen staan niet in chronologische volgorde. Op basis van handschrift en inhoud kon ik voor de oudste aantekeningen bepalen wie wat heeft geschreven. In de tekst wordt een keer verwezen naar aantekeningen die Suffridus Saarda zelf had gemaakt. Dat heeft hij dan waarschijnlijk niet in dit album gedaan, tenzij er later pagina’s uit zijn verdwenen. Aan het eind van deze pagina staat een schematisch overzicht van de betrokken personen.
De oudste bijdragen zijn van twee schoonzonen van Suffridus Saarda. Hij had twee dochters, Tettie en Jilducke. Het album gaat eerst naar de oudste dochter. Haar man, Jan Jans, heeft een prachtig handschrift. Hij beschrijft heel wat gebeurtenissen, waarvan sommige met terugwerkende kracht. De aantekening over het overlijden van zijn vrouw is niet door hem geschreven. Misschien heeft haar jongere zuster Jilducke dat gedaan, omdat zij het album later in bezit heeft. Zij was nog niet getrouwd toen haar zuster overleed. De volgende schrijver is haar man, de predikant Allardus Staphorstius. Zijn handschrift vormt een schril contrast met het sierlijke handschrift van zijn zwager. Via zijn zoon Johannnes, die ook predikant was, komt het album uiteindelijk terecht bij achterkleinzoon Romke Jelles Staphorstius, die zijn naam voorin het album heeft geschreven.
Beschrijving per pagina
| Blad | Tekst | Toelichting |
| Band (buiten) | Geen opschrift. Alleen wat nummers. | |
| Band (binnen) | “Album amicorum S. Saarda 1604” | Opgeplakt briefje. |
| – | 505 Hs
“Zie de beschrijving van dit Album door Jhr Mr H. Baerdt van Sminia Vrije Fries D. VIII bl. 231 vlgg. (N.R.D. II) No X” |
|
| – | ||
| 1r | “Romke Jelles Staphorsius te Garijp aanteekening van mijne voor vaderen”[Stempel Provinciale Bibliotheek] |
Leefde van 1740 tot 1816. Suffridus Saarda was zijn betovergrootvader. |
| 1v | [Twee stempels, onleesbaar] | |
| 2r | Blad ontbreekt! | |
| 2v | ||
| 3r | “Den 1 april 1659 is mijn wijf moeders broeder Dijrck Mijgijels op een vrijdag omtrent 10 uiren in den Heere gerust volgens bij gaande noteltje”
“Den 24 august(us) 16(9)5 (wanneer het eerste gebot met Claas Acker den … 23 dito des morgens in kercken was geproclameert) is Atje Jellis mijn vrouen suster des morgens in de haven als door het water verdroncken doodt gevonden van (twee) boodtsgesellen, (welkens?) ligaam den 28 (of 26?) aug(ustus) van ons allen ter aarde is bestelt” |
De eerste vermelding is waarschijnlijk geschreven door Johannes Staphorstius, zoon van Allardus Staphorstius, omdat diens schoonmoeder Neeltje Michiels heette. Maar dan moeten de twee laatste cijfers van het jaartal zijn omgedraaid, omdat Johannes pas in 1680 trouwde!
De tweede vermelding gaat vermoedelijk over de zuster van Antje Jelles Wetzentius. Dan moet Johannes Staphorstius dit hebben opgeschreven. Ik vond een Claes Wopkes Acker die in 1686 in Harlingen trouwde met Gryetie Reyers. Ik zie overeenkomsten in het handschrift van beide vermeldingen: de vorm van het streepje op de u, het cijfer 5. |
| 3v | “In ’t iaer 1618 den 13 november op .. vrydag avont …….. ont….. …u…. .. Jildu Saerda geboo.. .. .. van Tet suster .. doop ge….. op .. sondag nae de middag” | Tekst is mogelijk nog verder aan te vullen, maar lijkt te slaan op geboorte en doop van Jilducke Saarda. Het handschrift is lelijk, maar lijkt wel op het handschrift dat verderop voorkomt! Misschien is dit achteraf toegevoegd! Ik denk daarbij aan Allardus Staphorstius, die dan achteraf de geboortegegevens van zijn vrouw heeft toegevoegd. Ik denk niet dat deze aantekening van Suffridus Saarda is, omdat er op de volgende pagina kennelijk naar een ander document wordt verwezen. |
| 4r | 1613 Geboorte Tet.. Saarda (op basis van oudere aantekeningen van haar vader Suffridus Saarda)
1633 Verloving en huwelijk van X. Getrouwd door Sixtus Hommius. Het lijkt erop dat het betreffende huwelijk in Bolsward is gesloten, al vind ik het niet op tresoar.nl. [Nog verder uitwerken] |
Dit moet geschreven zijn door een schoonzoon van Suffridus Saarda. Handschrift is zeer verzorgd, met versieringen. Er komen verschillende aantekeningen in hetzelfde handschrift voor. |
| 4v | 1634 Geboorte en overlijden dochter Tjiedtske
1636 Geboorte en doop zoon Jan |
Deze doopdatum komt overeen (andere dopen niet gevonden; mogelijk vonden die elders plaats):
Bolsward, dopen, doopjaar 1636 Gestandaardiseerde namen (voornaam en patroniem): Bron: |
| 5r | 1636 Overlijden zoontje Jan
1637 Overlijden vader Jan Gerryts 1637 Geboorte en doop dochter Tjiedske (ten doop gedragen door haar tante Jeldu!) |
|
| 5v | 1637 Overlijden dochter Tjiedske
1638 Geboorte en doop van een tweeling, dochter Tjiedske en zoon Jan (er zit een halfuur tussen). Jan overlijdt snel daarna. |
|
| 6r | “In ’t iaer ons Heeren 1645 den 3 junij is in den Heere gerust Tettye Saerda op een dinsdagsmorgens omtrent vijv (uren)”
“In ’t iaer 1654 den 14 january (ben ick) Allardus Staphorstius met Jilduke Saerda op dy sondag (agter?)middag van D. Sylvio in dy …..: stadt bes…” “In ’t selfde iaer 1654 is gebooren onse …… soon Johannes Staphors: den 8 septembris (…)” [Hierna worden geboorte en doop van de overige twee kinderen, Tydske (1658) en Jancke (1660) genoemd. Bij de laatste wordt oom Haio Hammama genoemd.] |
In veel minder fraai handschrift (en als je het schoonschrijfeffect van de tekst hiervoor wegdenkt, ook in een andere schrijfstijl). Dus niet geschreven door de echtgenoot van Tettie Saarda. Zou haar zuster Jilducke dit hebben geschreven? Die kreeg het album in haar bezit en was toen nog niet getrouwd met Allardus Staphorstius, die de rest van de pagina heeft beschreven.
Hieruit blijkt dat Johannes Staphorstius in Workum is gedoopt (de doopboeken van Workum beginnen pas in 1658). De predikant die tweemaal op deze pagina wordt genoemd, is Bernardus Leuconis Sylvius, die in 1653 in Workum aantrad als predikant. De vader van Allardus was toen al overleden. |
| 6v | “In ’t jaere 1679 den 28 of laeste february des avonts omtrent negen uir is gerust en ontslapen D: Allardus Staphorstius en is den 5 mart: ter aarde bestelt.”
“In ’t jaer 1679 ben ik Johannes Staphorstius in mijn beroep bevestigt den 22 april palm sondag en de ….. ….. mijn eerste predicatie gedaan den 23 april 1679.” “In ’t jaer 1680 …” (zijn huwelijk) 1680 Geboorte dochter Jilducke |
Hier begin een ander handschrift. |
| 7r | 1683 Geboorte dochter Neeltje
1685 Geboorte en overlijden zoon Jelle |
|
| 7v | 1686 Geboorte zoon Jelle
1689 Geboorte dochter Jancke 1691 Geboorte dochter Trijntje (naar mijn bestemoeder=grootmoeder) 1694 Geboorte zoon Allardus |
|
| 8r | 1696 Overlijden predikant Johannes Staphorstius
1699 Overlijden Jilducke (19 jaar) |
Begin van ander handschrift. Zou dit van de weduwe zijn? Beide aantekeningen op deze pagina zijn met dezelfde hand geschreven. |
| 8v | 1707 Overlijden Janke Johannes Staphorstius (19 jaar) | Veel moderner handschrift dan het vorige. |
| 9r | 1718 Overlijden Neeltje Johannes Staphorstius (36 jaar) | |
| De tussenliggende pagina’s bevatten bijdragen van hoogleraren etc. | ||
| 196 | 1649 Betreft (overlijden?) Ianke Wybbes | Zeer moeilijk leesbaar handschrift. Niet duidelijk wat deze persoon met de familie Staphorstius te maken had. De gebeurtenis valt na het overlijden van Tettie Saarda, maar voor het huwelijk van Jilducke Saarda met Allardus Staphorstius. |
r = recto (voorzijde)
v = verso (achterzijde)
Overzicht nakomelingen Suffridus Saarda
Dr Suffridus Scipionis Saarda x (1611) Tjitske Oenes Bangama | |__Tettie Saarda (1613-1645) x (1633) Jan Jans | | | |__Tjiedtske Jans (1634-1634) | |__Jan Jans (1636-1636) | |__Tjiedske Jans (1637-1637) | |__Tjiedske Jans (1638-?) | |__Jan Jans (1638-1638) | |__Jilducke Saarda (1618-?) x (1654) Allardus Staphorstius (ca 1628-1679) | |__Johannes Staphorstius (1654-1696) x Antje Wetzentius | |__Jildu Johannes Staphorstius (1680-1699) | |__Neeltje Johannes Staphorstius (±1683-1718) | |__Jelle Johannes Staphorstius (1685-1685) | |__Jelle Johannes Staphorstius (1686-1752/1755) | | |__Johannes Jelles Staphorstius (±1727->1777) | | |__Romke Jelles Staphorstius (1728-<1740) | | |__Grytje Jelles Staphorstius (1733-1827) | | |__Romke Jelles Staphorstius (1740-1816) | | |__Antje Jelles Staphorstius (1743-1818) | |__Janke Johannes Staphorstius (1689-1707) | |__Trijntje Johannes Staphorstius (1691-1777) | |__Allardus Johannes Staphorstius (Allert) (1694-1755/1756) |__Tietske Allardus Staphorstius (1658->1712) | |__Allardus (1686-?) |__Janke Staphorstius (1660-1661)
Bronnen
Jhr. Mr. H. Baerdt van Sminia (1859), Vervolg van het overzigt van de alba amicorum uit de XVIde en XVIIde eeuwen. Vrije Fries D. VIII bl. 231 vlgg. (N.R.D. II) No X.
M.H.H. Engels (2003), Alba amicorum – i.h.b. het album Saarda – in Tresoar/PBF.
Tresoar (2010), Album Amicorum, S. Saarda, 1604. Onderdeel van de Digicollectie op tresoar.nl.