Sybrandus en Sjoerd Huisinga

Sybrandus en Sjoerd Huisinga: secretaris van Achtkarspelen en bode der stad Dokkum

Aanleiding

Hendrik Lammerts woonde in Augustinusga. Op 23 april 1731 proclameert hij dat hij drievijfde deel van het huis koopt dat hij zelf bewoont. Het andere deel is eigendom van Sjoerd Lammerts, waarschijnlijk zijn broer, die ik eerder al in de speciekohieren had aangetroffen. De verkoper is “Teke Zapes(1), wonende op ’t Surhuisterveen, voor hemselfs en als gecommiteerde van de borgen voor wijlen de secretarius Huisinga”.(2) Het heeft overigens wel even geduurd voordat ik deze moeilijk leesbare passage had ontcijferd. Vrij snel daarna kwam ik erachter dat twee jaar daarvoor een inventaris was opgemaakt van het sterfhuis van Sybrandus Huisinga, de secretaris van Achtkarspelen.(3) Omdat de datum bekend was, kon ik die snel terugvinden in de weesboeken.

Sterfhuisinventaris Sibrant Huisinga

Op 29 maart 1729 wordt inventaris opgemaakt van het sterfhuis van secretaris Huisinga. De inventaris neemt vele pagina’s in beslag en begint als volgt:

Inventarisatie ende beschrijving genomen bij Sjoert Huijsinga, bode der stadt Dockum ende Douwe Wopkes huijsman wonende tot Augustinusga als curator ad actum administrationis op de nagelaten kinderen van wijlen Sibrant Huijsinga in leven secretaris van Achtkarspelen bij sijn wijlen eerste huijsvrouw Trijntie Baukes in echte verwekt met namen Martijntie, Sjoert, Bauke en Aeltie Huijsinga sampt Fenne Lammerts tweede huijsvrouw van opgemelde secretaris Huijsinga als moeder en wettige voorstanderse op haer minderjarige zoon bij de (ge…te) Sibrant Huijsinga in echte geprocureert (…)”.(4)

Genealogisch bezien is dit de interessantste passage. De kans is groot dat Fenne Lammerts een zuster van Hendrik Lammerts was. De inventaris is echter ook de moeite waard voor mensen met belangstelling voor de geschiedenis van de grietenij of het nedergerecht Achtkarspelen. De inventaris noemt verschillende boeken (boelgoedsboeken, kerkeboek) en geldbedragen (verpachte dorpsdaalder, armgeld) die Sybrandus uit hoofde van zijn functie in huis had. Mede hierom waren er nog diverse anderen bij de inventaris aanwezig. Het gaat in deze inventaris dus niet alleen om het veiligstellen van de belangen van minderjarige kinderen. Ook de gemeenschap heeft nog geld van de secretaris te goed. Een uitgebreidere beschrijving van de inventaris zou zeker de moeite waard zijn, maar zou te ver gaan voor dit artikel. Enkele elementen komen hierna nog aan de orde als ik inga op wat ik over Sybrandus Huisinga en zijn kinderen te weten ben gekomen.

Sybrandus Huisinga

Ik weet niet wanneer Sybrandus Huisinga geboren is. De oudste vermelding die ik ken gaat over zijn beëdiging als vice-secretaris van het gerecht van Achtkarspelen op 7 juli 1704.(5) Van 1705 tot 1730 komt hij voor in de personele kohieren.(6) Hij woont dan in Augustinusga. In 1710 wordt hij genoemd als secretaris van diezelfde grietenij.(7) Uit de inventaris blijkt dat hij tweemaal getrouwd was. Omdat er in Augustinusga uit die tijd geen doop- en trouwboeken zijn, zijn de trouwdata niet te vinden.

Zijn eerste vrouw was Trijntje Baukes. Over haar heb ik niets kunnen vinden, maar wel over haar vier kinderen. Het eerste kind, Martijntje, trouwt ruim drie maanden na het opmaken van de inventaris in Gerkesklooster met Roelof Hindriks. Ze zal dus waarschijnlijk ergens tussen 1704 en 1709 zijn geboren. Het tweede kind, Sjoerd, trouwt in 1736 te Harlingen met Trijntje Romkes Groenewolt (en is dus waarschijnlijk rond 1711 geboren). Hij komt onder de naam Suffridus Huisinga o.a. voor als procureur-fiscaal in Bolsward (8) en koopman in Makkum(9). Hij had een zoon Sybrant die in Harlingen woonde. Over het derde kind van secretaris Huisinga heb ik niets gevonden. Het vierde kind, Aaltje, overlijdt in 1797 op 81-jarige leeftijd in Dokkum. Zij is dus rond 1716 geboren. Op basis van de gegevens van deze kinderen vermoed ik dat Sybrandus en Trijntje getrouwd zijn omstreeks de tijd dat Sybrandus vice-secretaris van Achtkarspelen werd (1704). Hij is daarom waarschijnlijk niet later dan 1680 geboren.(10)

De tweede vrouw was Fenne Lammerts. Mogelijk is Sybrandus nog niet zo lang met haar getrouwd als hij overlijdt. De minderjarige zoon in de inventaris is namelijk Lambertus Sybrandus Huizinga. Hij werd rond 1728 geboren, is schoolmeester in Surhuizum, Holwerd en Dokkum, waar hij in 1793 overlijdt. Hij trouwt in 1752 in Harlingen met Maria of Marike Lucas Verblans. Ze is een zuster van Johannes Ferblans (ook Voorblans), vroedsman en burgemeester van Dokkum.(11)

In 1726 wordt in de archiefinventaris van het nedergerecht Achtkarspelen gesproken over een borgtocht ad f 5000 van de secretaris van Achtkarspelen. Dat wijst erop dat hij belastingpachter was, zoals ook uit de inventaris van zijn sterfhuis blijkt. Een belastingpachter hoefde de pachtsom niet vooruit te betalen, maar er moesten wel anderen borg voor hem staan.(12) De borgtocht wordt ruim een jaar na zijn overlijden (april 1730) op een ander overgedragen. Tenslotte is er op 5 april 1731 een “akte waarbij een der borgen van wijlen de secretaris de overige borgen ontheft van hun borgstelling”. (13) Dat moet slaan op Taeke Sapes, die een paar weken later drievijfde deel van een huis in Augustinusga aan Hendrik Lammerts verkoopt (voor 80 carolusguldens). Hiermee kon maar een klein stukje van de schuld worden afgelost die na het overlijden van Sybrandus Huisinga was overgebleven.

Sybrandus Huisinga bezit volgens de inventaris een huis in Augustinusga waarin hij zelf woonde, een huis in Buitenpost en een aandeel in het huis van Hendrik Lammerts in Augustinusga. In 1728 was Sybrandus eigenaar van stem 52 van Buitenpost (gebruikt door Claas Dirks). Dat moet het tweede huis uit de inventaris zijn, dat Huisinga al in 1705 heeft gekocht. Dit huis stond in het uiterste westen van het dorpsgebied van Buitenpost.(14)

Meer informatie over de nakomelingen van Sybrandus Huisinga is te vinden op mijn website.(15)

Sjoerd Huisinga

Sjoerd Huisinga, ‘bode der stadt Dockum’, die in 1729 de inventarisatie van het sterfhuis van Sybrandus Huisinga mee uitvoert is waarschijnlijk een broer van de overledene. Dat was tenminste vrij gebruikelijk bij het opmaken van een inventaris. Het is niet bekend wie zijn ouders waren en wanneer hij is geboren. Als hij in 1722 in Dokkum trouwt met Ynske Hessels is hij sergeant en afkomstig uit Huizum. Ook het burgerboek van Dokkum vermeldt in 1723 dat hij uit Huizum komt.(16) Helaas zijn van Huizum pas vanaf 1710 doopboeken beschikbaar. Ynske is in 1691 in Hantum gedoopt. Omdat de man meestal wat ouder is dan de vrouw is Sjoerd Huisinga waarschijnlijk niet later dan 1690 geboren. Van dit echtpaar heb ik geen kinderen gevonden.

In 1728 is Sjoerd Huisinga voor de helft eigenaar is van stem 4 van Hantumeruitburen. De kans is groot dat dit met de familie van zijn vrouw te maken heeft. Uit hetzelfde jaar is ook een verklaring van hem bekend over een onderzoek dat hij als gerechtsbode van de stad Dokkum heeft verricht, op verzoek van het Hof van Friesland.(17) In 1730 legt hij als gelastigde van Gedeputeerde Staten verantwoording af voor inkomsten en uitgaven wegens het uitdiepen van het Dokkumerdiep.(18) In 1738 is hij een van de burgemeesters van Dokkum.(19) In de quotisatiekohieren van 1749 komt hij zelf niet voor. Wel wordt de weduwe S. Huysinga vermeld (‘moet van revenuen bestaan’). Haar gezin bestaat uit drie personen van boven de twaalf jaar. Ze moet 29 carolusguldens en 9 stuivers betalen. Uit deze gegevens is af te leiden dat haar vermogen ongeveer 1000 carolusguldens bedroeg.(20)

Relatie tussen beide Huisinga’s

Zoals gezegd, waren Sybrandus en Sjoerd Huisinga waarschijnlijk broers. De enige concrete aanwijzing daarvoor is de sterfhuisinventaris van Sybrandus. Er zijn wel een paar overeenkomsten tussen de vermoedelijke broers. Ze vervulden allebei belangrijke functies in het plaatselijke bestuur, de een als secretaris, de ander als bode en burgemeester. Sjoerd Huisinga woonde in Dokkum, waar later ook twee kinderen van Sybrandus Huisinga woonden, net als veel kleinkinderen. Als de jongste zoon van Lambertus Sybrandus Huisinga in Dokkum wordt gedoopt is de vrouw van oud-burgemeester Boote Wynja doopgetuige. Er was dus overeenkomst in het milieu waarin beide ‘takken’ van de familie verkeerden. Wie informatie heeft die meer licht kan werpen op Sybrandus en Sjoerd Huisinga en hun familierelatie wordt verzocht contact op te nemen.

Naschrift

Het kan raar lopen, ook in de genealogie. De aanleiding tot dit artikel was een kooptransactie van Hendrik Lammerts. Toen ik de eerste versie van dit artikel schreef, was ik er nog van overtuigd dat Hendrik Lammerts de voorouder van de Wagenaars in rechte mannelijke lijn was. Daarover is nu onduidelijkheid ontstaan door nieuwe informatie. Als ik die eerder had gezien, was dit artikel misschien nooit geschreven.

Noten

1) Taeke Sapes was een grote veenbaas en een van mijn voorouders van moederskant.
2) Proclamatieboek Achtkarspelen.
3) Lijst grietenijsecretarissen van M.H.H. Engels.
4) Weesboeken Achtkarspelen 1729-1757 (RA 65, blad 1-11v, fiche 1). Afkortingen heb ik zoveel mogelijk in woorden omgezet.
5) Archiefinventaris nedergerecht Achtkarspelen.
6) Personele kohieren Achtkarspelen. Zijn vermogen wordt geschat op 1400 cgl.
7) Lijst grietenijsecretarissen van M.H.H. Engels.
8) Dit blijkt uit de inschrijving van zijn tweede huwelijk op 14 juni 1739 in het trouwregister van de hervormde gemeente Makkum.
9) Quotisatiekohieren 1749: Sufrydus Huisinga, Makkum, gemeen coopman (3 volwassenen, 1 kind; aanslag 45-3-0; vermogen: 2500).
10) Volgens R.H. Postma geboren rond 1670, maar het is niet duidelijk hoe hij hieraan is gekomen.
11) Zie ook een eerder artikel in de Sneuper van R.H. Postma. Ook genoemd op een zegel dat wordt beschreven in ‘Friezen uit vroeger eeuwen’.
12) Zie ‘Friezen gezocht’ van P. Nieuwland.
13) Archiefinventaris nedergerecht Achtkarspelen.
14) Proclamatieboek Achtkarspelen.
15) Genealogie Sybrandus Huisinga op mijn website.
16) Index burgerboek Dokkum op Sneuper-website.
17) Transcriptie op website Eddy Hofman.
18) Archiefinventaris Gewestelijke bestuursinstellingen van Friesland 1580-1795.
19) Lijst burgemeesters Dokkum van M.H.H. Engels.
20) Berekend op basis van gegevens van de website van Roelof Varkevisser (niet meer aanwezig).

Geraadpleegde bronnen

M.H.H. Engels, Dokkum: naamlijst van burgemeesters tot 1795. Bewerking april 2008. (home.wanadoo.nl/mpaginae/DokkumObreen/burgemeesters.htm).

M.H.H. Engels, Grietenijsecretarissen vóór 1800. Bewerking april/mei 2004. (home.wanadoo.nl/mpaginae/GrieSecr/NmlSecr.htm).

Historische Vereniging Noordoost Friesland, Indexen op Burgerboek Dokkum, 1574-1798 (www.angelfire.com/vt/sneuper/main.html).

Historisch GIS Fryslân (www.hisgis.nl).

Nedergerecht Achtkarspelen, Proclamatieboek, 1704-1709, blad 54 (aanwezig op microfiche bij het CBG).

Nedergerecht Achtkarspelen, Proclamatieboek, 1731-1738, blad 519 (aanwezig op microfiche bij het CBG, fiche nr. 5).

Nedergerecht Achtkarspelen, Weesboek 1729-1757, blad 1-11v (aanwezig op microfiche bij het CBG, fiche nr. 1).

P. Nieuwland, Friezen gezocht. Gids voor stamboomonderzoek in Friesland. Tresoar/CBG, Leeuwarden/Den Haag, 2005.

R.H. Postma,Kwartierstaat van Werdina Ferblans Gorter. Sneuper nr 60 (september 2001).

Stichting Freonen fan de argiven yn Fryslân, Personele kohieren Achtkarspelen 1705-1793. Leeuwarden, 1991 (aanwezig op microfiche bij het CBG).

Tresoar, Archiefinventaris Gewestelijke bestuursinstellingen van Friesland 1580-1795 (www.tresoar.nl).

Tresoar, Archiefinventaris Hof van Friesland (www.tresoar.nl).

Tresoar, Archiefinventaris nedergerecht Achtkarspelen (www.tresoar.nl).

H. de Walle, Friezen uit vroeger eeuwen. Uitgeverij Van Wijnen, Franeker, 2007.

Website Eddy Hofman (www.everyoneweb.com/eddyskwartierstaat).

Website Roelof Varkevisser (www.varkevisser.org).

Dit is een licht aangepaste versie van een artikel dat is verschenen in De Sneuper nr 94 (december 2009).

Geef een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.